از جکی والکات اسکات (1)
نماینده ویژه ایالات متحده در امور منع گسترش هسته ای
مقدمه
کشورهای عضو پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای برای شرکت در هفتمین کنفرانس بازبینی این پیمان در مه 2005 در نیویورک گردهم می آیند. به عنوان مانعی کلیدی در برابر گسترش سلاح های هسته ای، پیمان منع گسترش کمک های حیاتی ای به صلح و امنیت بین المللی کرده است.
پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای چارچوب مشترکی فراهم آورده که به موجب آن تقریبا 190 کشور تعهدات منع گسترشی متفابلی در جهت جلوگیری از گسترش سلاح های هسته ای متقبل می شوند. به منظور حصول اطمینان از اینکه برنامه های هسته ای صلح آمیز به سمت اهداف دیگر منحرف نمی شوند، پیمان منع گسترش نیازمند اعمال پادمان های آژانس بین المللی انرژی اتمی است.
این پیمان همچنین به کشورهای عضو امکان پیگیری برنامه های هسته ای صلح آمیز داده، و حکم می کند که فعالیت های هسته ای اعضا باید منطبق با تعهدات پیمانی آنها باشد. این پیمان موجب تسهیل همکاری هسته ای صلح آمیز میان کشورهای عضو شده که از راکتورهای یک میلیارد دلاری تولید برق گرفته تا گسترش بهره گیری از پزشکی هسته ای در جهان سوم.
تمامی اعضای پیمان منع گسترش متعهد هستند تا در خصوص پایان دادن به مسابقه تسلیحاتی هسته ای، خلع سلاح هسته ای، و بستن پیمانی برای خلع سلاح کلی و کامل تحت نظارت دقیق و موثر بین المللی با حسن نیت مذاکره و و تدابیر لازم را اتخاذ کنند.
تهدید امروز
پیمان منع گسترش در طول 35 سال کار مزایای قابل توجهی برای اعضای خود فراهم آورده. اما عدم انطباق کشورهای عضو با تعهدات منع گسترشی این پیمان چالش بزرگی است برای ادامه کارایی آن. در حالی که برخی از موارد تخلف از 20 سال پیش آغاز شد، درجه اهمیت آنها تنها پس از کنفرانس بازنگری پیمان منع گسترش آشکار گشت.
عدم انطباق کشورهای عضو با تعهدات خود موجب تضعیف مزایای امنیتی پیمان منع گسترش می شود. و در صورتی که با این تهدید مقابله نکنیم، هیچ یک از مزایای دیگر نیز مانند مصارف صلح آمیز انرژی هسته ای و پیشرفت در خلع سلاح در دراز مدت به طور کامل حاصل نخواهد شد.
آژانس بین المللی انرژی اتمی کره شمالی را برای اولین بار در 1993 در تخلف از تعهدات خود شناخت. پس از روبرو شدن با موارد تخلف بیشتر در 2002، کره شمالی بازرسان بین المللی را اخراج و قصد خود برای خروج از پیمان را اعلام کرد.
در 2002، جهان همچنین اطلاعات بیشتری در خصوص برنامه تسلیحات هسته ای سری ایران که به ادعای این کشور صلح آمیز است به دست آورد. علی رغم صدور هفت قطعنامه از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی به منظور تاکید بر لزوم انطباق با تعهدات خود، دولت ایران همچنان در حال پنهان کردن تخلف های خود و تاکید بر حفظ توان هایی هستند که با تخلف از پیمان به دست آمده است.
با این وجود، لیبی برنامه سلاح های هسته ای خود را رها کرد و عراق هم در حال بازگشت به انطباق با پیمان منع گسترش است. جامعه بین المللی همچنین اخیرا متوجه برد جهانی شبکه تدارک هسته ای الغدیر خان شد.
این واقعیت امروز پیمان منع گسترش است، واقعیتی دور از آنچه اعضا در گذشته با آن مواجه بودند. دولت های مسئول نمی توانند اجازه داده تا کشورها از تعهدات پیمانی خود تخلف کرده و جامعه بین المللی را به چالش کشند. اعضای پیمان منع گسترش باید فشار بر متخلفین فعلی را حفظ کرده تا تلاش های موجود در جهت بازداری از تخلف های آتی تقویت شوند. راه های گریزی که به کشورها اجازه می دهد تحت برنامه های صلح آمیز مواد هسته ای درجه تسلیحاتی تولید کنند باید حذف شوند. پرزیدنت بوش اخیرا عزم ایالات متحده برای اجرای کامل تعهدات پیمانی خود و تلاش در حفظ انسجام پیمان منع گسترش به نفع صلح و امنیت جهانی را اعلام کرد.
منع گسترش و عدم انطباق
در کنفرانس بررسی، ایالات متحده تلاش خواهد کرد تا کشورهای عضو درک وسیع تری از تعهدات منع گسترشی مواد 1، 2 و 3 و ارتباط آنها با مصارف صلح آمیز انرژی هسته ای ذکر شده در ماده 4 حاصل کنند. ما در خصوص اقداماتی که کشورهای عضو باید در جهت انجام این تعهدات اتخاذ کنند گفتگو کرده و به شرح فعالیت هایی که به عدم انطباق می انجامد خواهیم پرداخت.
برای مثال، ایالات متحده معتقد است که کشورهای دارنده سلاح های هسته ای باید قوانین نظارتی صادراتی تصویب و اجرا کرده تا با ماده 1 که عنوان می دارد کشورهای دارای سلاح های هسته ای نباید "به هیچ وجه" به کشورهای فاقد سلاح های هسته ای در جهت تولید سلاح هسته ای کمک کنند، دقیقا منطبق باشند. آنها باید کمک های هسته ای به کشورهای فاقد سلاح های هسته ای که در تخلف با پیمان بوده را قطع و به دنبال توقف استفاده این کشورها از اقلام فراهم شده قبلی باشند. حق الزام به برگشت یا حذف اقلام باید برای کشورهای تامین کننده محفوظ باشد.
کشورهای فاقد سلاح های هسته ای باید قوانین و مقررات لازم برای اجرای تعهد ماده 2، یعنی خودداری از تهیه سلاح های هسته ای را داشته و شفافیت کافی برای اثبات مقاصد صلح آمیز خود به نمایش بگذارند. اجرای موثر ماده 2 همچنین مستلزم بررسی دقیق تعریف تخلف است. صبر کردن و اقدام پس از آنکه کشور فاقد سلاح های هسته ای مخفیانه بمبی به دست می آورد بی معنی است. شواهدی که نشان دهد هدف فعالیت بخصوصی به دست آوردن وسیله انفجاری هسته ای است باید نشان دهنده عدم انطباق هم باشد. از جمله اینگونه شواهد، می توان به تاسیسات و تدارکات مخفی، تخلف های عمدی از پادمان های آژانس بین المللی انرژی اتمی، و برنامه هسته ای فاقد توجیه قابل قبول از لحاظ صلح آمیز بودن اشاره کرد. کشورهای عضو پیمان منع گسترش باید با تعهدات پادمانی آژانس بین المللی انرژی اتمی (ماده 3) دقیقا منطبق بوده و در موارد احتمالی عدم انطباق با آژانس همکاری کامل و فوری به عمل آورند.
تلاش هایی در محافل بین المللی و در میان کشورهای هم فکر در جریان بوده تا ایران و کره شمالی تصمیم استراتژیک حذف برنامه های تسلیحاتی هسته ای خود را اتخاذ کنند. تمامی اعضای پیمان منع گسترش باید هر دو کشور را همچنان پاسخگو قرار دهند.
ایالات متحده با اقدامات ملموسی در جهت تقویت پیمان منع گسترش، آژانس بین المللی انرژی اتمی، و رژیم منع گسترش به این تهدیدها پاسخ داده است. ما از کنفرانس بازبینی خواستار هستیم تا تدابیر زیر را مورد تایید قرار دهد:
1- اتخاذ سیاست های مناسب، از جمله قطع همکاری هسته ای، به منظور جلوگیری کردن از موارد عدم انطباق آتی
2- تصویب نظارت های موثری به منظور حصول اطمینان از انطباق اعضا با تعهدات پیمان و عاری نگه داشتن سرزمین ها از فعالیت های غیر مجاز، مانند فعالیت های شبکه الغدیر خان
3- اعمال بندهای قطعنامه 1540 شورای امنیت سازمان ملل (که کشورها را ملزم به تصویب و اجرای تدابیر نظارتی به منظور جلوگیری از گسترش سلاح های کشتار جمعی، سیستم های تحویل آنها، و مواد مرتبط می کند)
4- تقویت نظارت های صادراتی مربوط به فناوری غنی سازی و بازفراوری
5- همکاری برای ممنوع سازی انتقال مواد و تجهیزات هسته ای تحت قوانین داخلی و بین المللی و چارچوب های مربوطه بین المللی مانند طرح امنیت گسترش
6- پذیرش جهانی موافقتنامه های جامع پادمانی پیمان منع گسترش و پروتکل الحاقی (که توانایی آژانس در بازرسی و اعمال نظارت بر فعالیت های هسته ای و مرتبط را وسعت می بخشد)، و تعیین این معیار پادمانی به عنوان پیش شرط خرید هسته ای
استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای
کنفرانس بازبینی باید در میان اعضای منطبق پیمان، به ترویج بیشتر همکاری در جهت استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای بپردازد. چنین همکاری هایی یکی از مزایای مهم این پیمان است. ایالات متحده با تقریبا 100 کشور عضو پیمان به شکل دوجانبه یا چند جانبه، یا از طریق آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری های صلح آمیز هسته ای دارد.
ایالات متحده با 22 موافقتنامه مختلف، صادرات راکتور و سوخت هسته ای را به 40 کشور عضو پیمان منع گسترش مجاز دانسته و موافقتنامه ای نیز برای همکاری های مشابه از طریق آژانس دارد. در 2004، ما به منظور تامین بودجه برنامه همکاری فنی (2) و پروژه های مربوطه آژانس، بیش از 20 میلیون دلار فراهم کردیم. این فعالیت های آژانس به کشورهای عضو در زمینه کاربرد تکنولوژی هسته ای در پزشکی، کشاورزی، و مدیریت آب کمک کرده است.
ایالات متحده همچنین بر ارتباط برقرار شده و روشن میان مصارف صلح آمیز انرژی هسته ای و انطباق با تعهدات منع گسترشی پیمان، و پارامترهای تعیین شده برای همکاری هسته ای در ماده 4 تاکید خواهد کرد. برخی از اعضا که به دنبال دستیابی به توان تسلیحاتی هسته ای بوده اند، از کمک های آژانس به برنامه های ظاهرا صلح آمیز خود سو استفاده می کنند.
برنامه هسته ای هر کشور عضو پیمان منع گسترش باید با شرایط پیمان منطبق باشد. اعمال و اجرای صحیح و صادقانه پیمان باید موجب کاهش دسترسی متخلفان به فناوری هسته ای شود. کشورهای عضو پیمان منع گسترش باید در پی توقف استفاده از مواد هسته ای باشند که به واسطه تخلف های جدی از مفاد پیمان تهیه یا تولید شده است. چنین اقلامی باید حذف یا به تامین کنندگان اولیه خود برگردانده شوند.
ادبیات شفاف ماده 4 "حقی" برای فعالیت یا تاسیسات هسته ای بخصوصی قائل نشده و حکم به انتقال فناوری بخصوصی نیز نمی کند. به واقع، تامین کنندگان هسته ای باید انتقال ها را تنها در صورتی تایید کنند که موجب گسترش سلاح های هسته ای نشود. علاوه بر این، کشورهای غیر منطبق زمینه طرح این ادعا که ماده 4 برنامه های آنها را از اقدام کشورهای دیگر مصون داشته را ندارند.
خلع سلاح
کنفرانس بازبینی می تواند با ارزیابی صادقانه وضعیت فعلی پیمان و همچنین با در نظر گرفتن بهترین راه برای حرکت به جلو موجب تقویت اقدامات پیمان منع گسترش در زمینه خلع سلاح شود. ایالات متحده به تعهدات ماده 4 خود قاطعانه پایبند است. ما به عملکرد خود در کاهش نیروهای هسته ای افتخار می کنیم.
در هنگام امضای پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک (3) در 1991، ایالات متحده و روسیه هر یک چیزی در حدود 10.000 کلاهک هسته ای استراتژیک مستقر داشتند. هر دو کشور این تعداد را تا دسامبر 2001 به 6.000 فروند رساندند. طبق اظهارات پرزیدنت بوش و پرزیدنت پوتین و به موجب پیمان 2005 مسکو، کلاهک های هسته ای استراتژیک ایالات متحده و روسیه تا 2012 به 1.700 تا 2.200 فروند کاهش خواهد یافت. در جمع، این اعداد نشان دهنده کاهشی 80 درصدی از اوائل دهه 90 است.
در همین حال، ذخیره هسته ای ایالات متحده نیز در حال کوچک شدن است. در مه 2004، پرزیدنت بوش طرحی را برای کاهش تقریبا 50 درصدی ذخیره فعلی مورد تایید قرار داد. تا 2012، ذخیره هسته ای ایالات متحده به کوچک ترین حد خود در چندین دهه خواهد رسید.
ایالات متحده همچنان به حذف سکوهای پرتاب و وسائل تحویل ادامه می دهد. از 1997 تاکنون، ما 64 بمب افکن سنگین و 150 سیلوی موشک بالیستیک قاره پیما را حذف، چهار زیردریایی حامل موشک های بالیستیک را برای خدمت در مصارف دیگر تبدیل، و 37 از 50 فروند موشک بالیستیک قاره پیمای پیس کیپر (4) را یا نافعال، و یا پیاده کرده ایم. این سیستم ها جایگزین نخواهند شد.
ایالات متحده همچنین کاهش های چشمگیرتری در زمینه کاهش سلاح های هسته ای غیر استراتژیک انجام داده است. ما از زمان فروپاشی دیوار برلین در 1989 تاکنون، ذخیره سلاح های هسته ای غیر استراتژیک نیروی دریایی را تا بیش از 90 درصد کاهش داده ایم. در 2004، ما پیاده کردن آخرین باقیمانده های بیش از 3.000 کلاهکی که پرزیدنت اچ دبلیو بوش در 1991 دستور به حذف آنها را داد را به اتمام رسانده ایم.
ایالات متحده مواد کافشی برای مصرف در سلاح های هسته ای تولید نمی کند و با خارج کردن بیش از 200 تن از این مواد از ذخیره نظامی، بخشی از آن را تحت پادمان های آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار داده و حدود 60 تن از آن را به سوخت راکتور های غیر نظامی تبدیل خواهد کرد.
در گفتگو در خصوص اهمیت حیاتی انطباق با بندهای پیمان منع گسترش، بعضی وقت ها ادعا می شود که ایالات متحده قصد دارد با این کار از مطرح شدن بحث انطباق با ماده 4 اجتناب کند. ایالات متحده ماده 4 را از تاکید نیانداخته، و نه ترویج منع گسترش و نه مورد خطاب قرار دادن تهدیدهای واقعی بر ضد امنیت تمامی کشورهای عضو موجب بد آوازه شدن خلع سلاح می شود. علاوه بر این، تاکید بر جبهه منع گسترش نیز برای اهداف بلند مدت خلع سلاح امری حیاتی است. اگرچه اغلب کشورها، به طور نظری، متوجه خطرهای برآمده از عدم انطباق با شرایط پیمان هستند، اما واکنش برخی از غیر سازنده هم کمتر است. ادعاهای برخی مبنی بر اینکه باید به دلیل نگرانی های موجود در خصوص اعمال ماده 4 از تلاش در جهت تقویت پیمان خودداری کرد، نافی هدف است.
مقابل هم قرار دادن مواد مختلف پیمان در برابر یکدیگر صحیح نیست. انطباق کامل با کلیه مواد در رسیدن پیمان به اهداف خود امری حیاتی است.
اقدامات آمریکا در طول 15 سال گذشته موجب عملکرد عالی این کشور به نحوی شفاف در انجام تعهدات ماده 4 خود شده. ایالات متحده تعهد خود به ماده 4 را در کنفرانس بازبینی به نمایش خواهد گذاشت. [یادداشت سردبیر: برای اطلاعات بیشتر در خصوص انطباق ایالات متحده با ماده 4 به گزارش موجود (به زبان انگلیسی) در آدرس زیر توجه کنید:
http://www.state.gov/t/ac/rls/or/42126.htm]
جهان شمول بودن
کنفرانس بازبینی باید هدف پیروی جهانی از پیمان مع گسترش را تقویت و مجددا تاکید کند که هند، اسرائیل و پاکستان می توانند تنها به عنوان کشورهای فاقد سلاح های هسته ای به پیمان بپیوندند. مانند آفریقای جنوبی و اوکراین در دهه 90، برای پیوستن به پیمان، این کشورها باید از سلاح های هسته ای دست کشیده و پادمان های آژانس را در خصوص کلیه فعالیت های هسته ای خود بپذیرند. در همین حال، توجه داریم که پیشرفت به سوی پیروی جهانی از پیمان در آینده قابل پیش بینی امری محتمل نیست. ایالات متحده به حمایت خود از اهداف قطعنامه خاورمیانه مصوب کنفرانس بازبینی و گسترش پیمان منع گسترش سال 1995، که از جمله آنها می توان به تحقق خاورمیانه عاری از سلاح های کشتار جمعی اشاره کرد همچنان ادامه می دهد.
حرف آخر
کنفرانس بازبینی پیمان منع گسترش 2005 برای جامعه بین المللی فرصتی فراهم می کند تا در خصوص چگونگی تقویت پیمان، به منظور رویارویی با چالش هایی که از کنفرانس بازبینی پنج سال قبل با آنها روبرو شده تصمیم گیری کنند. پرزیدنت بوش در بیانیه 7 مارس 2005 خود به مناسبت سی و پنجمین سالگرد تاسیس پیمان خواستار همکاری کشورهای عضو در این کوشش شد.
"در این دوران چالش های بزرگ امنیتی بین المللی، و با توجه خاص به کشورهای سرکش و تروریست هایی که به دنبال دستیابی به سلاح های کشتار جمعی هستند، همکاری تک تک اعضای جامعه بین الملل با یکدیگر به منظور رویارویی با خطرهای گسترش هسته ای امری حیاتی است." به منظور مقابله با چالش های پیش روی پیمان و امنیت مشترک همه ما، باید فورا اقدام جمعی کرده تا این پیمان مهم همچنان به صورت ابزاری موثر برای تامین امنیت جهانی باقی بماند. ایالات متحده متعهد به انجام سهم خود در این زمینه است.
1. Jackie Wolcott Sanders
2. Technical Cooperation Program
3. Strategic Arms Reduction Treaty
4. Peacekeeper
|
